Αφιέρωμα- Picasso, η χρυσή περίοδος

Το όνομά του έγινε εμπορικό σήμα το οποίο η οικογένεια Πικάσο διαχειρίζεται συστηματικά. Χορηγεί εμπορικές άδειες και προσπαθεί να περιορίσει την αυξανόμενη πειρατεία. Στο χώρο της τέχνης όμως κάποιοι δεν έχουν πειστεί και καταγγέλλουν τους κληρονόμους ότι μοναδικό τους κίνητρο είναι το κέρδος

Ο Πάμπλο Πικάσο και η Φρανσουάζ Ζιλό με τα παιδιά τους, Κλωντ και Παλόμα (1953)

Κοντός, ηλιοκαμένος, με σαρκώδη χείλη, δυνατά χέρια, μεγάλα μαύρα μάτια και εμφυτευμένα μαλλιά ο Κλοντ, ο γιος του  Πάμπλο Πικάσο είναι -και ήταν ανέκαθεν- ολόϊδιος με τον πατέρα του. Τι επαγγέλλεται; «Είμαι ο Κλοντ Πικάσο» απάντησε απλά κατά τη διάρκεια ενός δείπνου όταν μια νεαρή που καθόταν δίπλα του τον ρώτησε τι κάνει στη ζωή του. Πράγματι το όνομά του είναι από μόνο του μια δουλειά.

Εξήντα πέντε ετών σήμερα  ο γιος του Πικάσο και της Φρανσουά Ζιλό δεν είναι τόσο γνωστός όσο η αδελφή του Παλόμα, διάσημη σχεδιάστρια κοσμημάτων. Από το 1989, όμως όταν η δικαιοσύνη του έδωσε το δικαίωμα να διαχειρίζεται την κληρονομιά του πατέρα του, είναι ο ισχυρός άνδρας της οικογένειας.

Οσο ζούσε ο Πάμπλο ήταν στα μαχαίρια με τον Κλοντ.  Αιτία στάθηκε το βιβλίο της Ζιλό «Ζώντας με τον Πικάσο» («Vivre avec Picasso») που κυκλοφόρησε το 1965. Επηρεασμένος από την σύζυγό του Ζακλίν, ο ζωγράφος δεν δεχόταν να βλέπει τον γιο του που ένιωσε τρομερά πληγωμένος.

Δεν του επετράπη καν να πάει στην κηδεία του πατέρα του, πράγμα που όμως δεν τον εμπόδισε να διεκδικήσει δικαστικά και να πετύχει την αναγνώρισή του ως γιου και κληρονόμου. «Μέχρι τον θάνατό του δεν ήμουν τίποτα» λέει ο Κλοντ, όμως ένα χρόνο αργότερα, το 1974, θα αποκτούσε τα πάντα. Ο νόμος άλλαξε και τα παιδιά του διάσημου ζωγράφου αν και εκτός γάμου θα αποκτούσαν δικαιώματα.

Η φροντίδα του έργου του καλλιτέχνη είναι ένα επάγγελμα, υποστηρίζει ο Κλωντ Πικάσο. Και πράγματι το ασκεί με αφοσίωση αν και από απόσταση  καθώς ζει στη Νέα Υόρκη ενώ το ίδρυμα Picasso Administration (PA) το οποίο ιδρύθηκε το 1995 και απασχολεί επτά υπαλλήλους έχει την έδρα του σε ένα ιδιόκτητο διαμέρισμα στην Πλας Βαντόμ στον Παρίσι.

Βοηθός παλαιότερα του Ρίτσαρντ Αβεντον, ο Κλώντ είναι φωτογράφος, καλλιτέχνης, σχεδιαστής και παθιασμένος με τα ράλι αυτοκινήτων. Επίσης έκανε σπουδές κινηματογράφου και σκηνοθεσίας στο Actors Studio και έχει γυρίσει αρκετές ταινίες μεταξύ των οποίων και μία για την γαλλίδα τραγουδίστρια Μπαρμπαρά.

Η οικογένεια Πικάσο μαζευόταν τα καλοκαίρια στην Villa de la Californie (εδώ αρχές των ’60′ς)

Ζακελίν και Πάμπλο (1956)

Εντωμεταξύ έχει αναδειχθεί σε αποτελεσματικό διαχειριστή της οικογενειακής περιουσίας και κανείς (ή σχεδόν κανείς) δεν αμφισβητεί την εξουσία του. Σήμερα επικρατεί ηρεμία,  ο πόνος και τα δράματα του παρελθόντος, στα οποία συμπεριλαμβάνονται τρεις αυτοκτονίες – του Παμπλίτο του εγγονού του Πικάσο, της ερωμένης του Μαρί Τερέζ Βάλτερ και της συζύγου του Ζακλίν- έχουν ξεχαστεί αφού ο Πάμπλο δεν είναι πια παρών για να προκαλεί εντάσεις και τριβές .

Όταν πέθανε το 1973 σε ηλικία 91 ετών, άφησε πίσω του ένα«ιερό μπουρδέλο», όπως σχολίασε κάποιος που τον γνώριζε καλά, υπονοώντας την οικογενειακή κατάσταση του καλλιτέχνη. ΄Οπως γράφει κομψά η Ντέμπορα Τράστμαν σε μια τεράστια έρευνα , η οποία δημοσιεύθηκε το 1980 στους New York Times: « Η οικογένεια του Πικάσο μοιάζει με τις κυβιστικές κατασκευές του – γυναίκες, ερωμένες, παιδιά εντός και εκτός γάμου “.

Με την Όλγα Κόχλοβα στη Ρώμη (1917)

Διαθήκη δεν υπήρξε. Ετσι, στο παιχνίδι των διεκδικήσεων μπήκαν όλοι, η Ζακλίν η δεύτερη σύζυγός του, ο Πολ που θα πεθάνει το 1975, αφήνοντας πίσω του δυο παιδιά, τον Μπερνάρ και τη Μαρίνα και τα τρία εκτός γάμου παιδιά του ζωγράφου, η Μάγια, ο Κλωντ και η Παλόμα. Αν και όχι απαραίτητα ευτυχείς, οι κληρονόμοι του είναι σίγουρα πολύ πλούσιοι αφού δεν έχει υπάρξει άλλος ζωγράφος τόσο ακριβός αλλά και τόσο παραγωγικός όσο ο Πικάσο.

Με τη Ντόρα Μάαρ (1937)

Αυθεντικά και πλαστά

Η καταγραφή των έργων που βρέθηκαν στα ατελιέ του Πικάσο είναι συγκλονιστική. 1885 πίνακες, 7089 σχέδια, 2800 κεραμικά, 1228 γλυπτά, περίπου 10.000 γκραβούρες και λιθογραφίες. Και επιπλέον οι δύο πύργοι και οι βίλες. Οταν ο ζωγράφος πεθαίνει μιλάνε για την «κληρονομιά του αιώνα» και για ένα ποσό που ανέρχεται στα 1,3 δισ. φράγκα.

Η Ντόρα Μααρ με γάτα (1941) ένας από τους πιο ακριβούς πίνακες του κόσμου

Το  30% των έργων του όμως θα δοθούν για να πληρωθούν οι φόροι. Είναι τα έργα με τα οποία θα δημιουργηθεί στη συνέχεια το Μουσείο Πικάσο στο Παρίσι. Παρ’όλα αυτά η κληρονομιά που απέμεινε στους δικούς του είναι τεράστια. Τουλάχιστον 1500 πίνακες και –σύμφωνα με τους New York Times που δημοσίευσαν αυτά τα νούμερα το 1979- 46 εκατομμύρια ευρώ για τη Ζακλίν, 30,5 για τον Μπερνάρ και τη Μαρίνα, 1 εκατομμύρια για τη Μάγια, τον Κλοντ και την Παλόμα. Τι έχει απογίνει σήμερα;

Γυμνό, πράσινα φύλλα και μπούστο (1932). Πουλήθηκε από τους Κρίστι’ς της Νέας Υόρκης το 2009 έναντι 106,5 εκ. δολάρια

Ο γιος της Μάγια και εγγονός του Πικάσο, Ολιβιέ Βιντμάγιερ Πικάσο, δικηγόρος και παραγωγός οπτικοακουστικών έργων ο οποίος έχει συνεργαστεί με τον Γιανίκ Νόα για την παραγωγή του έργου Saga Africa είναι το πρώτο μέλος της οικογένειας  που έχει ένα επάγγελμα ανεξάρτητο από το έργο του ζωγράφου. Παρ’όλα αυτά το 2003 όταν του δόθηκε η ευκαιρία πρόσθεσε δίπλα στο επώνυμο του πατέρα του και εκείνο του διάσημου παππού του. Το ίδιο έκανε και η αδελφή του Ντιάνα μαζί με την οποία οργανώνουν τεράστιες εκθέσεις έργων του Πικάσο στην Γκαγκόζιαν, την πιο ισχυρή γκαλερί του κόσμου. Και όπως όλοι οι απόγονοι του μεγάλου ζωγράφου από καιρού εις καιρόν πουλάνε ένα έργο του για να κάνουν τη ζωή τους πιο άνετη.

Αγόρι με πίπα (1905) Από την ροζ περίοδο του ζωγράφου όταν ήταν μόλις 24 ετών. Η τιμή του έχει φτάσει στα 120,3 εκ δολλάρια. Εικάζεται ότι ανήκει στον Γκουίντο Μπαρίλα

Ο Κλοντ Πικάσο φροντίζει να εκδίδει πιστοποιητικά γνησιότητας για τα έργα του πατέρα του καθώς στην αγορά κυκλοφορούν άφθονα πλαστά. Το ίδιο όμως κάνει και η 76χρονη  αδελφή του Μάγια πράγμα που προκαλεί μεγάλη ανησυχία  στον Κλοντ. «Θα ήταν προτιμότερο να αποφασίζει μόνον ένας» λέει και υπαινίσσεται ότι η αδελφή του κατά καιρούς έχει κάνει λάθη.

Κατά τα άλλα, όσον αφορά στα πνευματικά δικαιώματα η PA κάνει πολύ καλή δουλειά. Όταν ένα έργο του καλλιτέχνη πρόκειται να εμφανιστεί  σε κάποιο βιβλίο, σχολικό εγχειρίδιο, κατάλογο έκθεσης, αφίσα, καρτ ποστάλ, εφημερίδα, ταινία, ή πάνω σε κάποιο εμπορικό αντικείμενο, το ίδρυμα πριν δώσει την έγκρισή του ελέγχει κατ’ αρχάς την ποιότητα της αναπαραγωγής. Και φυσικά εισπράττει τα ανάλογα ποσοστά. «Κάθε χρόνο μόνο στη Γαλλία δεχόμαστε  900 με 1000 αιτήσεις για αναπαραγωγές» λέει η Κριστιάν Πινό, συνεργάτης του Κλωντ Πικάσο.

Το 15% των αιτήσεων απορρίπτεται «όταν το προϊόν δεν έχει καμιά σχέση με τον καλλιτέχνη, όπως π.χ. για δημητριακά ή κουρτίνες μπάνιου ή αντίθετα όταν είναι να προκαλέσει σύγχυση όπως στην περίπτωση ζωγραφικής πάνω σε ένα τοίχο κάποιου κτιρίου» διευκρινίζει η Κριστίν Πινό. Την απαγόρευση του ιδρύματος αντιμετώπισε το 1996 και ο σκηνοθέτης Τζέιμς Αϊβορι που γύρισε την ταινία «Πέρα από τον Πικάσο» (Surviving Picasso) με πρωταγωνιστή τον Αντονι Χόπκινς. Ετσι δεν παρουσιάζεται κανένα έργο του Πικάσο στην ταινία η οποία σύμφωνα με το ΡΑ προκαλεί αρνητικές εντυπώσεις για τον καλλιτέχνη.

Υπάρχουν όμως και χιλιάδες επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν αναπαραστάσεις έργων του Πικάσο σε προϊόντα τους χωρίς να ζητήσουν καν άδεια. Αρκεί να βάλεις στο Google το όνομά του μαζί με μια λέξη στην τύχη, όπως χαρτικά, παζλ, λευκά είδη, χαλιά, κεραμικά, τρόφιμα, ρούχα για εγκύους, ακόμη και αγκίστρια και θα βρεθείς σε ένα site σε κάποιο μέρος του κόσμου που χρησιμοποιεί το όνομα του Πικάσο για να προσελκύσει πελατεία.

«Ο Πικάσο είναι ο πιο «κλεμμένος» δημιουργός του κόσμου» ισχυρίζεται η Κλόντια Αντριου, δικηγόρος του PA η οποία έχει αναλάβει να ελέγχει το διαδίκτυο όπου βεβαίως είναι γνωστό ότι κυκλοφορούν χιλιάδες απατεώνες. Στην Ασία, η απάτη είναι ακόμη πιο διαδεδομένη. Σε εκατοντάδες καταστήματα διατίθενται βαλίτσες, ομπρέλες, γραβάτες, κάλτσες, στυλό, ημερολόγια, ρολόγια, μαξιλάρια, ακόμα και έπιπλα, καρέκλες και τραπέζια με το όνομα Πικάσο.

«Στέλνω 200 γράμματα το χρόνο για να ζητήσω εξηγήσεις και για να απειλήσω τους απατεώνες» εξηγεί η Κλώντια Αντριου η οποία ενίοτε προχωράει σε μηνύσεις. Αυτός άλλωστε ήταν και ο μοναδικός τρόπος για να σταματήσει το τεράστιο εμπόριο που γινόταν στα τέλη της δεκαετίας του 1990 στην Αμερική όπου πουλιόντουσαν από κρασί και πορσελάνες μέχρι γυαλιά και κεραμικά με την υπογραφή του Πικάσο.

Παρ’όλα αυτά οι απάτες συνεχίζονται και μάλιστα με αυξητική τάση. Βεβαίως το ίδρυμα δίνει άδειες σε σήματα ποιότητας όπως τα κινητά τηλέφωνα Nokia, το κονιάκ Henessy το Pernod Pastis και οι αναπτήρες Dupont. Το μεγαλύτερο συμβόλαιο έγινε το 1999 με την Citroën. Το ποσόν παραμένει άγνωστο, όπως όμως αποκάλυψε μια ανώνυμη πηγή καλά πληροφορημένη το 2007 ήταν τρία εκατομμύρια ευρώ το χρόνο.

Το συμβόλαιο απέφερε τεράστια κέρδη στην γαλλική αυτοκινητοβιομηχανία, οι  Πικάσο εισέπραξαν πολλά χρήματα αλλά δέχτηκαν επίσης σκληρή κριτική. Το πιο δυνατό χτύπημα μάλιστα ήρθε από τον Ζαν Κλερ τον διευθυντή του Μουσείου Πικάσο στο Παρίσι, ο οποίος σε μια συνέντευξή του στη Libération, της 28^ηςΔεκεμβρίου 1999, κατήγγειλε την ανίερη συναλλαγή.

Παρ’όλα αυτά στον κόσμο της τέχνης τόσο το έργο του ιδρύματος PA όσο και η δράση του Κλωντ και της Μάγια κρίνονται εν τέλει θετικά.  Όμως αν και τα έσοδά τους συνεχώς αυξάνονται οι Πικάσο δεν δίνουν δεκάρα για υποτροφίες ή για βοήθεια σε καλλιτέχνες που έχουν ανάγκη.

Το όνομα του ζωγράφου ηχεί ωραία και είναι γνωστό παντού. Το αεροδρόμιο της Μάλαγα ονομάζεται Πάμπλο Πικάσο, το ίδιο και μια πλατεία και ένας σταθμός του μετρό στο Παρίσι αλλά και 80 σχολεία, κολέγια και λύκεια στη Γαλλία.  Ο ίδιος ο Πικάσο έκανε τα πάντα για να αγαπηθεί από το κοινό. Με σύμμαχό του την εικόνα του.  Ακόμη και μετά τα εβδομήντα δεν δίσταζε να ποζάρει γυμνός από τη μέση και πάνω.

Με τον Γκάρι Κούπερ

Εβαλε ακόμη και το Χόλιγουντ στο παιχνίδι του όταν πόζαρε μαζί με τον Γκάρι Κούπερ κατά τη διάρκεια μιας ταυρομαχίας με το κολτ και το καπέλο του δημιουργώντας ένα ανυπέρβλητο look. Λες και φρόντισε μάλιστα να ενορχηστρώσει υπέροχα ακόμη και τον θάνατό του. Ενάμιση μήνα μετά την κηδεία του η έκθεση με 201 έργα του Πικάσο που έγινε στην Αβινιόν εξελίχθηκε σε πραγματικό θρίαμβο. Ηταν ένας ροκ σταρ που εξακολουθεί να είναι περιζήτητος. Μόνο πέρισι έγιναν 68 εκθέσεις έργων του και παρουσιάστηκαν 39 βιβλία.

Από το 1996 έγιναν έξι εκθέσεις του στο Grand Palais του Παρισιού έναντι μόνο τεσσάρων για τον Ματίς και τρεις για τον Σεζάν. Ο Πικάσο εξάλλου έκανε περισσότερα από 60.000 έργα από μεγάλους πίνακες μέχρι και εικόνες σε πλαστικά καπάκια. Και είναι ο μοναδικός καλλιτέχνης με εφτά ευρωπαϊκά μουσεία που φέρουν το όνομά του, δύο στη Μάλαγα και από ένα στο Παρίσι, στην Αντίμπ, στη Βαλορίς, στη Βαρκελώνη και στο Μύνστερ της Γερμανίας.

Χρονολόγιο

1881 Γεννιέται στη Μάλαγα της Ισπανίας.

1900 Πρώτη έκθεση με 150 πορτρέτα στη Βαρκελώνη. Αναχωρεί για το Παρίσι, όπου τον επόμενο χρόνο θα αρχίσει η «Μπλε περίοδος».

1904 Ροζ περίοδος.

1907 Γεννιέται ο κυβισμός με τις «Δεσποινίδες της Αβινιόν».

1917 Γνωρίζει την Ολγα Κόχλοβα. Εναρξη της νεοκλασικής περιόδου.

1921 Η Ολγα γεννάει τον γιο του Πολ.

1927 Γνωρίζει τη Μαρί Τερέζ Βάλτερ, η οποία το 1935 θα γεννήσει την κόρη τους Μάγια.

1936 Γνωρίζει την Ντόρα Μάαρ.

1937 Ζωγραφίζει την Γκερνίκα Οι «Δεσποινίδες της Αβινιόν» αγοράζονται από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (MoMA).

1939 et 1946 Αναδρομικές εκθέσεις στηMoMA.

1943 Γνωρίζει τη Φρανσουάζ Ζιλό.

1947 Γεννιέται ο Κλωντ, ο γιος του με την Φρανσουάζ Ζιλό. Εγκαθίσταται στη Βαλορίς και  κάνει κεραμικά.

1949 Γεννιέται η Παλόμα κόρη της Φρανσουάζ Ζιλό.

1954 Γνωρίζει τη Ζακλίν Ροκ και εγκαθίστανται στο Μουζαν (Αλπ Μαριτίμ)

1963 Εγκαινιάζεται το Μουσείο Πικάσο της Βαρκελώνης

1973 Ο Πάμπλο Πικάσο πεθαίνει στο Μουζάν.