Βλαντ Ντράκουλα

«Τότε ήρθε άλλη μια ριπή ομίχλης από τη θάλασσα, μεγαλύτερη από τις προηγούμενες- μια μάζα πυκνής ομίχλης, που έμοιαζε να καλύπτει τα πάντα με ένα γκρι πέπλο, αφήνοντας στους ανθρώπους μονάχα την αίσθηση της ακοής, καθώς το βουητό της καταιγίδας, οι βροντές των κεραυνών και ο θόρυβος των τεράστιων κυμάτων έφερναν αυτή τη πυκνή λησμονιά ακόμα πιο πολύ από πριν. [...] Ο άνεμος ξαφνικά γύρισε προς τα βορειοανατολικά και τα απομεινάρια της ομίχλης χάθηκαν μέσα στην αντάρα: και τότε, mirabile dictum, ανάμεσα από τις προβλήτες αναπηδώντας στα κύματα καθώς έφθανε με μεγάλη ταχύτητα, η παράξενη γαλέρα πέρασε μέσα από την αντάρα κερδίζοντας την ασφάλεια του λιμανιού.»
Dracula, Bram Stoker

Μέσα από μια ισχυρή θαλασσοταραχή και μια ακόμα πιο πυκνή ομίχλη, ο Κόμης Δράκουλας φτάνει στην Αγγλία έτοιμος να υποτάξει ένα ακόμη έθνος. Το παραπάνω απόσπασμα δεν είναι μέρος από κάποια κινηματογραφική μεταφορά του γνωστού ήρωα που αποτελεί πλέον έναν από τους πιο ισχυρούς μύθους της ανθρωπότητας. Το απόσπασμα αυτό είναι από το βιβλίο του Bram Stoker, “Dracula” (1897) απ’ το οποίο και ξεκίνησε ο μύθος του πιο γνωστού βαμπίρ στον κόσμο. Ποιος όμως είναι ο Δράκουλας και τι σχέση έχει με τον αληθινό Βοϊβόδα της Μολδοβλαχίας, Vlad Tepes καθώς και τι μπορεί να κρύβεται πίσω από την ιστορία του Κόμη Δράκουλα λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν.
Οι πιο πολύ από εμάς γνωρίσαμε τον διάσημο Κόμη είτε μέσω από τις κινηματογραφικές ταινίες της Hammer Films με πρωταγωνιστή τον άκρως επιβλητικό Christopher Lee, η μορφή του οποίου αποτελεί την εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας μόλις ακούμε το όνομα Κόμης Δράκουλας, είτε μέσα από τις ιστορίες που ακούσαμε για τον Ρουμάνο πρίγκιπα Vlad Tepes, τον Παλουκωτή.
Ο μύθος του Κόμη Δράκουλα αποτελεί έναν από τους πιο καλοδιατηρημένους μύθους. Για να μπορέσει όμως να επιβιώσει μέσα στο ασυνείδητο μας έπρεπε, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλους τους μύθους, να προστεθούν κατά καιρούς διάφορα στοιχεία σε αυτόν. Ας προσπαθήσουμε να δούμε, λοιπόν, πως μια απλή ιστορία έγινε ο μύθος που όλοι γνωρίζουμε και ποιος φαίνεται να ήταν ο πρωταρχικός πυρήνας της.

Το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε ο Δράκουλας και τι μπορεί να συμβολίζει.
Ο Bram Stoker (1847-1912) ήταν γέννημα θρέμμα του Δουβλίνου. Ας επισημάνουμε κάποια γεγονότα της ζωής του που ενδέχεται να επηρέασαν και το συγγραφικό του πόνημα. Μέχρι τα εφτά του χρόνια η ασθενική του υγεία του στέρησε αυτό που τα περισσότερα παιδιά απολαμβάνουν. Η αδυναμία του αυτή του επέτρεψε, όμως, να καταφύγει στον κόσμο της λογοτεχνίας και να αποκτήσει έτσι μια κλίση προς αυτήν. Ενήλικας διατέλεσε χρέη μάνατζερ δίπλα στο στενό του φίλο, Sir Henry Irving, ο οποίος ήταν ο πιο διάσημος ηθοποιός της εποχής του ενώ αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι υπήρξε και φίλος με τον συμπατριώτη του, Oscar Wilde.
Ο Stoker έζησε στα τελευταία χρόνια της Βικτωριανής περιόδου, στο μεταίχμιο του 19ου και του 20ου αιώνα, σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από έντονα σημάδια παρακμής σε όλους τους τομείς: ηθικούς, κοινωνικούς, καλλιτεχνικούς κλπ. Η Βικτωριανή κοινωνία ήταν μια κοινωνία πολύ συντηρητική που φοβόταν τη διαφορετικότητα, ό,τι κι αν συνεπάγεται αυτή και η οποία ασπαζόταν την ορθότητα μιας πλαστής και υποκριτικής εμφάνισης. Όλα αυτά, όμως, μόνο στην επιφάνεια, γιατί κάτω από απ’ αυτήν οι άνθρωποι ζούσαν με πάθη και αποκλίνουσες συμπεριφορές που φρόντιζαν επιμελώς να καλύπτουν ακόμα και από τον ίδιο τους τον εαυτό. Ένα λογοτεχνικό βιβλίο που με καυστικό τρόπο υποδεικνύει το κλίμα που επικρατούσε είναι το “Το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέη” που γράφτηκε από τον φίλο και συμπατριώτη του, Oscar Wilde. Πολλοί μελετητές του “Δράκουλα” πιστεύουν ότι ο Stoker είχε επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τις απόψεις του συμπατριώτη του.
Ο “Δράκουλας” γραμμένος μέσα στα πλαίσια αυτής της εποχής δε μπορεί παρά να αντανακλά τις πρακτικές και τις αξίες αυτής της φαύλης κοινωνίας. Ο ίδιος ο “Δράκουλας”, σε ένα επίπεδο ερμηνείας, συμβολίζει όλη αυτή τη σάπια και υποκριτική κοινωνία που απειλεί τους ανθρώπους και που καταδικάζει τη διαφορετικότητά τους. Ο ίδιος ο Δράκουλας είναι ο άλλος, ο διαφορετικός, αυτός που δε διστάζει να αφήσει ελεύθερη τη σεξουαλικότητά του και να διεκδικήσει όσα θέλει. Είναι εκείνος που ανατρέπει τα πράγματα και ξεπερνάει όλων των ειδών τα όρια. Φεύγει από τον τόπο που μένει και έρχεται σε μια νέα χώρα και δεν διστάζει να διεκδικήσει δύο γυναίκες, τη Μίνα και τη Λούσυ, οι οποίες δεν του «ανήκουν». Απ’ τη στιγμή, όμως, που δεν έχει κανενός είδους φραγμούς πρέπει να καταπολεμηθεί και να εξοστρακιστεί μια και καλή από την «ενάρετη» κοινωνία της Βρετανίας. Έτσι, λοιπόν, μια ομάδα από καθώς πρέπει κυρίους, με επικεφαλής έναν γιατρό (σύμβολο της ορθότητας και της αυθεντίας), τον γνωστό Dr Van Helsing, συγκεντρώνονται και με τη πρόφαση ότι θέλουν να σώσουν τις γυναίκες τους καταδιώκουν αυτό το τόσο επικίνδυνο τέρας. Το τέλος του έργου, μέσα στα πλαίσια της βικτωριανής κοινωνίας στην οποία ζει ο συγγραφέας, δε μπορεί παρά να είναι καταστροφικό για τον Δράκουλα.
Επιπλέον ας σημειωθεί ότι αυτή η απειλή έρχεται από την Ανατολή, από τη Τρανσυλβανία συγκεκριμένα. Η επιλογή της περιοχής δεν είναι διόλου τυχαία. Την περίοδο που γράφτηκε ο “Δράκουλας” η Ευρώπη ζούσε κάτω από τον πυρετό των Γάλλο-Πρωσικών Πολέμων. Στην Μεγάλη Βρετανία, λοιπόν, ο κόσμος ζούσε με το φόβο μιας επίθεσης εναντίον και του δικού τους έθνους. Η Ανατολή ήταν για αυτούς το κόκκινο πανί. Πίστευαν ότι ό,τι κακό και επικίνδυνο υπήρχε, θα μπορούσε να έρθει μόνο από εκεί…(Έναν αιώνα μετά και ο Δυτικός κόσμος ακόμα διακατέχεται από τις ίδιες αντιλήψεις…). Άλλωστε, όλες οι ταξιδιωτικές αναφορές που υπήρχαν εκείνη την περίοδο για την περιοχή των Καρπαθίων και τις οποίες φαίνεται να είχε διαβάσει ο Stoker μιλούσαν για ένα τόπο στον οποίο επικρατούσαν οι δεισιδαιμονίες και οι κάθε είδους προλήψεις. Οι απόψεις αυτές εκφράζονται μέσα στο βιβλίο με την εισβολή του Κόμη Δράκουλα στην Αγγλία. Βλέπουμε μέσα στο βιβλίο ότι ο Κόμης έρχεται από την Ανατολή έτοιμος και αποφασισμένος να καθυποτάξει το Βρετανικό Έθνος. Για να τον καταπολεμήσουν, λοιπόν, η προαναφερθείσα παρέα των καθώς πρέπει κυρίων που αποτελείται (τυχαία;) από τρεις ’γγλους, ένα Γερμανό και έναν Αμερικανό, σύσσωμος ο Δυτικός κόσμος δηλαδή, αποφασίζει να ενώσει τις δυνάμεις τις σαν μία γροθιά με μοναδικό σκοπό να εμποδίσουν το σατανικό Κόμη να πραγματοποιήσει τα δόλια σχέδια του. Μήπως σας θυμίζει κάτι όλο αυτό;

Ο Δράκουλας, ο Bram Stoker και ο Vlad Tepes.
Ας ξεκαθαρίσουμε αρχικά μια πολύ κοινή παρεξήγηση. Ο Κόμης Δράκουλας δεν έχει καμία σχέση με τον Vlad Tepes! Όσο παράξενο και αν φαίνεται αυτό, μιας και οι περισσότεροι θεωρούμε ότι ο συγγραφέας εμπνεύστηκε τον Κόμη από το ιστορικό πρόσωπο, μάλλον είναι η αλήθεια. Ο Κόμης Δράκουλας πρωτοεμφανίστηκε το 1897 στο βιβλίο του Stoker. Ο συγγραφέας φαίνεται να δανείστηκε το όνομα του πρωταγωνιστή της ιστορίας του πράγματι από τον Vlad τον Παλουκωτή, χωρίς όμως να γνωρίζει πολλά γι’ αυτόν και χωρίς να έχει ποτέ ταξιδέψει στη περιοχή της Τρανσυλβανίας. Πολλοί μελετητές του έργου του Stoker ισχυρίζονται ότι ο συγγραφέας έπεσε πάνω στο όνομα του Πρίγκιπα όταν διάβαζε το βιβλίο “An Account of The Principalities of Wallachia and Moldavia.” (1820), στο οποίο αναφέρονταν τα ονόματα όλων των μελών των πριγκιπάτων της Μολδοβλαχίας.
Ο ίδιος ο Stoker σκεφτόταν, όπως φαίνεται από κάποιες σημειώσεις του, να ονομάσει το πρωταγωνιστή της ιστορίας του “Count Wampyr”(Κόμης Βαμπίρ). Όταν όμως συνάντησε μέσα στο βιβλίο που προανέφερα το προσωνύμιο του Vlad Tepes, Ντρακούλ, που στη γλώσσα της περιοχής σημαίνει «Διάβολος» αποφάσισε ότι αυτό ήταν το κατάλληλο όνομα για τον ήρωα του. Όπως φαίνεται, αυτή είναι και η μοναδική σχέση του Κόμη Δράκουλα με τον Vlad Tepes. ’λλωστε, ο Vlad Tepes δεν υπήρξε Κόμης, αλλά ούτε και υπήρχε κάποιος προγενέστερος μύθος στην περιοχή που να τον συνέδεε με βαμπιρισμό.

Ο Κόμης Δράκουλας και η Ρουμανία.
Το βιβλίο “Δράκουλας” ήταν η απαρχή του θρύλου, ο οποίος και δεν έμεινε ανεκμετάλλευτος από τους Ρουμάνους. Κυρίως, μετά από το θάνατο του Νικολάι Τσαουσέσκου άνθισε στη Ρουμανία και κυρίως στη Βλαχία, την περιοχή απ’ την οποία κατάγεται ο Vlad Tepes, η τουριστική βιομηχανία που εκμεταλλεύεται το μύθο του Δράκουλα, συγχέοντας το μυθιστορηματικό ήρωα με το ιστορικό πρόσωπο. Μάλιστα οι ίδιοι οι Ρουμάνοι, μπροστά στο κέρδος, δεν διστάζουν να παρερμηνεύουν την αλήθεια για τον εθνικό τους ήρωα, παρουσιάζοντας κάστρα και μέρη που ποτέ δεν άνηκαν στο Vlad Tepes ως δικά του και αλλοιώνοντας την ιστορία του. Πιο συγκεκριμένα ο ίδιος ο Vlad Tepes δε φαίνεται να είχε καμία σχέση με το πολυδιαφημιζόμενο ως Κάστρο του Δράκουλα ή αλλιώς Κάστρο Μπαρν (Barn Castle). Η τύχη του εν λόγω κάστρου έχει ξεσηκώσει τώρα τελευταία πολλές αντιδράσεις. Η οικογένεια στην οποία ανήκει το Barn Castle αποφάσισε να το πουλήσει καθώς τα έξοδα για τη διατήρηση και συντήρηση του είναι πάρα πολύ μεγάλα. Το τοπικό συμβούλιο πάλι δήλωσε τη προθυμία να το αγοράσει ώστε να συνεχίσει να το εκμεταλλεύεται τουριστικά. Ο Υπουργός Πολιτισμού, όμως, της Ρουμανίας δε φαίνεται να έχει την ίδια άποψη. Θεωρεί ότι η τιμή στην οποία η οικογένεια θέλει να πουλήσει το κάστρο είναι πολύ υψηλή και έτσι είναι εναντίον αυτής της αγοραπωλησίας. Το μέλλον, λοιπόν, του ονομαζόμενου «Κάστρο του Δράκουλα», φαίνεται να είναι μετέωρο…

Παρόλα αυτά χιλιάδες άνθρωποι κάθε χρόνο επισκέπτονται τα Καρπάθια νομίζοντας ότι σε εκείνα τα μέρη περπάτησε ο αγαπημένος τους ήρωας, ο Κόμης Vlad Dracula, πέφτοντας θύματα των διαφόρων επιτήδειων. Σίγουρα για τους λάτρεις του θρύλου του Κόμη Δράκουλα, αξίζει ένα ταξίδι εώς εκεί, για να νιώσουν την επιβλητική ατμόσφαιρα της Τρανσυλβανίας, μιας περιοχής που γέννησε πολλούς μύθους και θρύλους. Όχι όμως και για να επισκεφθούν το τόπο όπου έζησε ο διάσημος Κόμης, αφού εκείνος δε φαίνεται να πάτησε ποτέ σε εκείνα τα μέρη, παρά μόνο στο μυαλό του συγγραφέα και των εκατομμυρίων αναγνωστών του. Αν πάντως θέλετε να έρθετε λίγο πιο κοντά στον Κόμη αποφύγετε την επίσκεψη στο Κάστρο Μπαρν και προτιμήστε να ταξιδέψετε πιο βόρεια μέχρι το Bistritz και το Borgo Pass. Και που ξέρετε, ίσως σταθείτε τυχεροί…

[Βιβλιογραφία:]
- David Punter, The Literature of Terror: A History of Gothic Fictions from 1765 to the Present Day (London, 1996), Vol. 2, pp. 15-22
- Nina Auerbach, Our Vampires, Ourselves (Chicago, 1995), pp. 63-85
- www.ucs.mun.ca/~emiller/bram_vampires_drac.html
- http://en.wikipedia.org/wiki/Dracula
- www.draculascastle.com
- http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6248537.stm