Το μακελειό στο αεροδρόμιο της Λάρνακας 1978

Μια όχι πολύ γνωστή σελίδα στην ιστορία της Εθνικής Φρουράς όταν μια δραματική κατάσταση ομηρίας σε αεροπλάνο των Κυπριακών Αερογραμμών έφερε σύγκρουση ανάμεσα σε Κυπριακές και Αιγυπτιακές δυνάμεις...

Τον Φεβρουάριο του 1978 η Κύπρος βρέθηκε άθελά της στο επίκεντρο των ενδοαραβικών διενέξεων, ενόψει των συμφωνιών του Καμπ Ντέιβιντ, ύστερα από τη διπλωματική προσέγγιση Ισραήλ και Αιγύπτου.

Αφορμή στάθηκε η σύνοδος του Κινήματος Αφροασιατικής Αλληλεγγύης στο ξενοδοχείο “Χίλτον” στη Λευκωσία. Στις 11.30 το πρωί της 18ης Φεβρουαρίου στη διάρκεια διαλείμματος της συνόδου, δύο ένοπλοι Παλαιστίνιοι εισέβαλαν με πιστόλια και δολοφόνησαν το γενικό γραμματέα του Κινήματος, Αιγύπτιο Γιουσέφ ελ Σεμπάι 60 χρόνων, διευθυντή της εφημερίδας “Αλ Αχράμ” του Καΐρου, ένθερμου υποστηρικτή της Κύπρου και προσωπικού φίλου του Αιγύπτιου Προέδρου Ανουάρ Ελ Σαντάτ.



Οι εξελίξεις που ακολούθουσαν έφεραν τις δύο χώρες Κύπρο και Αίγυπτο σε επικίνδυνη τροχιά πολιτικής σύγκρουσης. Οι δύο ένοπλοι απαίτησαν και πέτυχαν την εξασφάλιση αεροπλάνου για την μεταφορά τους στο εξωτερικό, αφού είχαν προηγουμένως συλλάβει ως ομήρους έντεκα από τους άραβες συνέδρους, μαζί με τον αντιπρόεδρο του Κινήματος Βάσο Λυσσαρίδη και τον Κύπριο υπουργό Εσωτερικών και Άμυνας Χριστόδουλο Βενιαμίν, που είχε σπεύσει στη σκηνή για να διαπραγματευθεί εκ μέρους της κυβέρνησης την απελευθέρωση των ομήρων. Είχαν απειλήσει πως αν δεν τους δινόταν αεροπλάνο, θα άρχιζαν την εκτέλεση των ομήρων.

Οι δύο τρομοκράτες μαζί με τους 11 ομήρους και τους δύο Κύπριους πολιτικούς, μεταφέρθηκαν στο αεροδρόμιο Λάρνακας όπου επιβιβάστηκαν σε αεροπλάνο των Κυπριακών Αερογραμμών. Στις 8.20 το βράδυ, το αεροπλάνο αναχώρησε προς άγνωστη κατεύθυνση, αφού προηγουμένως είχαν αφεθεί ελεύθεροι οι δύο Κύπριοι πολιτικοί. Το αεροπλάνο κατευθύνθηκε πρώτα στη Λιβυή, και αφού πέταξε πάνω από την Κρήτη και τη Σαουδική Αραβία, προσγειώθηκε για ανεφοδιασμό στο αεροδρόμιο του Τζιμπουτί. Λόγω άρνησης των χωρών της περιοχής να δεχτούν τους τρομοκράτες με τους ομήρους, το αεροπλάνο επέστρεψε και προσγειώθηκε στη Λάρνακα το απόγευμα της επόμενης μέρας.


Στο μεταξύ είχαν φτάσει στο αεροδρόμιο πολλοί υπουργοί και αξιωματούχοι, καθώς και ο αρχηγός της Εθνικής Φρουράς Κομνηνός. Παρόντες στο αεροδρόμιο, ήταν ο Πρέσβυς και ο Στρατιωτικός Ακόλουθος της Αιγυπτιακής πρεσβείας. Αμέσως ξεκίνησαν μέσω ασυρμάτου οι διαπραγματεύσεις στην αγγλική, μεταξύ του πύργου ελέγχου – όπου βρισκόταν και ο Προέδρος Σπύρος Κυπριανού – με τους τρομοκράτες. Και ενώ οι διαπραγματεύσεις βρίσκονταν σε προχωρημένο στάδιο, ένα μεταγωγικό C-130 Hercules της αιγυπτιακής πολεμικής αεροπορίας έκανε την εμφάνισή του στον εναέριο χώρο του αεροδρομίου. Αφού ενημέρωσε τον πύργο ελέγχου ότι μεταφέρει εκπρόσωπο της Αιγυπτιακής Κυβέρνησης, πήρε άδεια και προσγειώθηκε 800 μέτρα μακριά από το αεροσκάφος των Κυπριακών αερογραμμών. Τέτοια ήταν η βεβαιότητα των Κυπριακών αρχών περί της αφίξεως Αιγύπτιου υπουργού, που δόθηκαν οδηγίες στον υπουργό Τομπάζο να είναι έτοιμος για να τον υποδεχθεί. Την ίδια ώρα με εντολή του Βενιαμίν, κατευθύνθηκε στο αιγυπτιακό μεταγωγικό, ο αρχηγός της αστυνομίας Σάββας Αντωνίου, ενώ ένα αυτοκίνητο της πολιτικής αεροπορίας στάθμευσε κάτω από την κοιλία του C-130, παρεμποδίζοντας την διάνοιξη της πίσω κύριας πόρτας.

Και ενώ οι διαπραγματεύσεις φαινόταν πως θα κατέληγαν σε αίσιο αποτέλεσμα με την παράδοση των τρομοκρατών και την απελευθέρωση των ομήρων, οι κυπριακές αρχές διαπυστώνουν με έκπληξη ότι το μεταγωγικό δεν μετέφερε κάποιο απεσταλμένο, αλλά ένα λόχο αιγυπτίων κομάντος, με σκοπό την απελευθέρωση των ομήρων και τη σύλληψη ή εκτέλεση των τρομοκρατών. Παρά την εντολή του πύργου ελέγχου προς το πλήρωμα για απογείωση και επιστροφή του C-130 στην Αίγυπτο, οι απρόσκλητοι κομάντος, όχι μόνον δεν υπάκουσαν, αλλά ξεκίνησαν επιθετική ενέργεια κατά του κυπριακού αεροπλάνου. Αφού μετακίνησαν το αυτοκίνητο της πολιτικής αεροπορίας από την πίσω πόρτα, ένα τζίπ με τέσσερις στρατιώτες που ήταν οπλισμένοι με μπαζούκας κατέρχεται από τη ρόμπα και εφορμά προς το κυπριακό αεροπλάνο, ενώ άλλοι επιτίθενται προς όλες τις κατευθύνσεις. Η αντίδραση της Εθνικής Φρουράς – που βρισκόταν από την πρώτη στιγμή σε ετοιμότητα – υπήρξε άμεση. Με αστραπιαία ενέργεια κτυπιέται το τζιπ πριν προλάβει να πλήξει το κυπριακό αεροπλάνο, ενώ το αιγυπτιακό μεταγωγικό κυριολεκτικά διαλύεται από βολές βαρέων όπλων. Το κυπριακό αεροπλάνο υφίσταται επίσης μεγάλες καταστροφές. Ο απολογισμός της μάχης υπήρξε βαρύς: Δεκαπέντε αιγύπτιοι κομάντος και ένας υπάλληλος του αεροδρομίου πέφτουν νεκροί, 16 αιγύπτιοι καταδρομείς και επτά Κύπριοι εθνοφρουροί τραυματίζονται, ενώ οι υπόλοιποι αιγύπτιοι αιχμαλωτίζονται ανάμεσά τους και ο επικεφαλής ταξίαρχος. Οι μεγάλες απώλειες των Αιγυπτίων κομάντος, αποδίδεται στο γεγονός ότι δεν περίμεναν τη δυναμική αντίδραση της Εθνικής Φρουράς.

Φαίνεται πως οι Αιγύπτιοι προσπάθησαν να μιμηθούν την επιχείρηση Ισραηλιτών κομάντος, που τον Ιούλιο του 1976, είχαν απελευθερώσει με άρτια στρατιωτική ενέργεια στο αεροδρόμιο Έντεμπε της Καμπάλας στην Ουγκάντα, 103 ομήρους εβραϊκής καταγωγής που είχαν πέσει θύματα αεροπειρατείας από έξι πρόσωπα Παλαιστινιακής και Γερμανικής καταγωγής σε αεροπλάνο της Air France. Οι Ισραηλινοί είχαν καταφέρει, εκτός από την ασφαλή μεταφορά των ομήρων και την εκτέλεση των έξι αεροπειρατών, να καταστρέψουν πολεμικά αεροπλάνα της Ουγκάντας [ρωσικά Μινγκ] και να κατατροπώσουν τον στρατό του δικτάτορα της χώρας Ίντι Αμίν Νταντά. Οι απώλειες των Ισραηλινών ήταν ένας νεκρός: ο επικεφαλής των κομάντος, ταξίαρχος Γιονάταν Νετανιάχου, αδελφός του Βενιαμίν Νετανιάχου, σημερινού πρωθυπουργού του Ισραήλ. Ο Νετανιάχου έπεσε νεκρός, αφού ήταν ο τελευταίος που εγκατέλειψε το πεδίο της μάχης, εξασφαλίζοντας την ασφαλή διαφυγή των ανδρών του.




Μετά λήξη της αιματηρής στρατιωτικής σύγκρουσης, ξέσπασε διπλωματική κρίση μεταξύ των δύο πρώην φιλικών χωρών. Ο πρόεδρος της Αιγύπτου Ανουάρ Ελ Σαντάτ αποφασίζει τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων, ενώ σε ένα πρωτοφανές ξέσπασμα αποκαλεί τον Σπύρο Κυπριανού “νάνο” και τον απειλεί ότι “θα πληρώσει για την προδοτική απόφασή του, που κατέληξε στο θάνατο μερικών παιδιών του”. Βέβαια η διεθνής κοινότητα επέκρινε τη στάση του Αιγύπτιου προέδρου να επέμβει σε μια ξένη χώρα χωρίς την άδεια της. Ο Αράφατ διεμύνησε στον Κυπριανού: Αν καταδικαστούν, να τους εκτελέσετε. Τις επόμενες μέρες ο υφυπουγός εξωτερικών της Αιγύπτου Μπούτρος Γκάλι [ο μετέπειτα Γ.Γ του Ο.Η.Ε.], κατέφθασε στη Λάρνακα για να παραλάβει τους αιχμαλώτους και τους νεκρούς αιγύπτιους στρατιώτες.

Η Αίγυπτος ισχυρίστηκε πως η επιχείρηση έγινε με τη συγκατάθεση της Κύπρου, γεγονός που διαψεύστηκε κατηγορηματικά. Οι δύο δολοφόνοι του Γιουσέφ ελ Σεμπάι, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν στην Κύπρο σε θάνατο, ποινή που μετατράπηκε αργότερα σε ισόβια. Οι διπλωματικές σχέσεις Κύπρου και Αιγύπτου αποκαταστάθηκαν έξι χρόνια αργότερα, το 1984, από το νέο Πρόεδρο της γειτονικής χώρας Χόσνι Μουμπάρακ.

Πηγές: 1. Ανδρέας Αζίνας, 50 Χρόνια Σιωπής, Η Ώρα της Αλήθειας, σσ.1523-1529, τόμος Δ’, Λευκωσία 2008. 2. Εφημερίδα, Τα Νέα, εκδόσεις της 19ης-21ης Φεβρουαρίου 1978.