Αφιέρωμα στον James Dean

Ένα καυτό απόγευμα του Σεπτέμβρη, μια ασημένια Porsche 550 Spyder έτρεχε με 90 χλμ επάνω στη λεωφόρο U.S. Route 466, κατευθυνόμενη προς τη Salinas της California. Ο οδηγός της; ένας 24χρονος ηθοποιός ο οποίος ήθελε να λάβει μέρος στους αγώνες που θα γινόταν εκεί και βιαζόταν να φτάσει. Είχε πάρει μια κλήση γύρω στις τρείς και μισή το μεσημέρι επειδή έτρεχε με 105 χλμ ενώ το όριο ήταν τα 90. Ο συνοδηγός του; O μηχανικός του, Rolf Wutherick. Η ταινία που μόλις είχε τελειώσει; Giant, δίπλα στην Elizabeth Taylor και τον Rock Hudson. Μπροστά του; Η αιωνιότητα. Η διαθήκη του; Το ταλέντο μιας σύντομης καριέρας και ένα άστρο που παραμένει φωτεινό σύμβολο του αιώνιου επαναστάτη έφηβου. Το όνομά του; James Byron Dean. 

Ανά τα χρόνια έχουν γραφτεί πολλά και έχουν ειπωθεί ακόμη περισσότερα τόσο για την προσωπική του ζωή όσο και για το ταλέντο του. Άλλοι λένε ότι στην πραγματικότητα δεν διέφερε από τον ρόλο που τον εκτίναξε στα ύψη, αυτόν του Cal στην ταινία του Elia Kazan, East of Eden. Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι δεν είχε καμία σχέση με τους χαρακτήρες που έπαιξε. Κάποιοι κάνουν λόγο ακόμα και σήμερα για ένα μοναδικό ηθοποιό που έφτασε τη Μέθοδο σε άλλα επίπεδα. Κάποιοι αναφέρουν ότι ο Dean προσπαθούσε να αντιγράψει το ίνδαλμά του, τον Montgomery Clift και έπειτα τον Marlon Brando. Όσα και αν ειπώθηκαν και έχουν ειπωθεί, και όσα και αν ειπωθούνε, το αστέρι του James Dean παραμένει πιο φωτεινό από ποτέ, ακόμη και σήμερα.

Τι είναι αυτό που έκανε τον κόσμο να λατρέψει και να μετατρέψει σε είδωλο το νέο με το μεγάλο βαθμό μυωπίας, του 1.70 ύψους, του μελαγχολικού βλέμματος και του έντονου χαμόγελου που πρόσθετε ρυτίδες έκφρασης στο μόλις 24ων Φεβρουαρίων πρόσωπό του;

Είχε την αίσθηση του χιούμορ με την οποία «ντύνει» τους ρόλους του ο Robert Downey Jr. και τις έντονες κινήσεις με τις οποίες προσθέτει νεύρο και ένταση στους χαρακτήρες του ο Johnny Depp. Είχε τη βουβή έκφραση και το πονεμένο βλέμμα που μπορούσε να πει ολόκληρους μονολόγους μόνο με το πρόσωπό του. Βλέμμα και έκφραση που είχε ο αδικοχαμένος Heath Ledger. Δεν είχε την αρρενωπότητα του Brando αλλά η φωνή και ο παγιδευμένος έφηβος μέσα στο σώμα του Dean είχαν περισσότερη ωμή βία από χίλιους Stanley Kowalski μαζί. Ο Brando όμως ήταν, είναι και θα είναι ο βασιλιάς του Dean και κάθε ηθοποιού που σέβεται τον εαυτό του. Ήταν ηθοποιός της Μεθόδου, όπως και ο Viggo Mortensen, ο Al Pacino, ο Robert De Niro. Μπορεί να μην κατάφερε να χάσει τον εαυτό του μέσα στο παίξιμό του όπως το πρότυπό του, ο πρώτος διδάξας της Μεθόδου, Montgomery Clift, αλλά κατάφερε να γίνει πιο διάσημος από εκείνον μόνο με τρεις ταινίες στο βιογραφικό του. Η φωνή του πρόδιδε το πόσο ήθελε να παίξει μέσα από την τέχνη του. Να παίξει σα μικρό παιδί που έχει όλα τα παιχνίδια και θέλει να τα μοιραστεί με τους νέους φίλους του μόνο και μόνο για να τον χειροκροτήσουν στο τέλος και να του πούνε πόσο ανάγκη τον έχουν και πόσο χαίρονται που είναι φίλος τους.

Στο Rebel Without a Cause δημιούργησε την τέλεια οικογένεια αγκαλιά με την καταθλιπτική Natalie Wood, που βρήκε και η ίδια τραγικό θάνατο, και τον μπερδεμένο σεξουαλικά Sal Mineo. Έγινε το ίνδαλμα των εφήβων της δεκαετίας του ’50 και σήμερα η ερμηνεία του δείχνει πιο διαχρονική από ποτέ καθώς εκφράζει με το κάθε κύτταρο του παιξίματός του, τη μάχη που συμβαίνει μέσα στην καρδιά των νέων. Στο Giant «έσβησε» τον ζεν πρεμιε του Hollywood, Rock Hudson, και έκανε το Αμερικάνικο όνειρο πραγματικότητα στην καρδιά του Τέξας, αδιαφορώντας για το αν θα έχει την Elizabeth Taylor στο πλευρό του εφόσον ήξερε ότι του ανήκει η καρδιά της.

«Έσβησε» το σώμα του, στο δρόμο για τον αγώνα. Έναν αγώνα στον οποίο η Porsche του δεν σταμάτησε ποτέ να τρέχει. Έναν αγώνα που παρακολουθούνε γενιές και γενιές 56 χρόνια τώρα. Έφυγε πριν προλάβει να δει τις ταινίες του στη μεγάλη οθόνη. Παραμένει ο μόνος ηθοποιός που προτάθηκε δυο φορές μετά θάνατον. Τραγικό γεγονός η νίκη του Heath Ledger, που τόσο τον θύμιζε, για τον ρόλο που προτάθηκε κι εκείνος μετά θάνατον. Ο James Dean έφυγε χωρίς να συνειδητοποιήσει ότι ένα από τα πράγματα που ήθελε να κάνει είχε γίνει πραγματικότητα καθώς το κορμί του ξεψυχούσε μέσα στο ασθενοφόρο από τα τραύματα του δυστυχήματος. Είχε πει ότι, «αν ένας άνθρωπος καταφέρει να ενώσει το κενό μεταξύ ζωής και θανάτου και αν καταφέρει να παραμείνει ζωντανός και μετά θάνατον τότε ίσως να ήταν ένας μεγάλος άνθρωπος». Ο James Dean έγινε «μεγάλος» από τα 24 του χρόνια. 56 χρόνια μετά το θάνατό του ο τάφος του στο Fairmount της Indiana γεμίζει ακόμη λουλούδια. Το μνημείο που στήθηκε στο μέρος όπου σκοτώθηκε, στο Cholame της California, δέχεται καθημερινά επισκέπτες. Η αγαπημένη του φράση από το βιβλίο «Ο Μικρός Πρίγκιπας» είναι χαραγμένη επάνω στο μνημείο. «Αυτό που είναι σημαντικό είναι αόρατο στο μάτι». Η φράση αυτή εκφράζει το μύθο, το ταλέντο και το αστέρι του James Dean. Μπορεί ο ίδιος να μην είναι πλέον ορατός αλλά παραμένει ακόμη και σήμερα, σημαντικός.

 Στο πρόσωπο του Τζέιμς Ντιν, ο κινηματογράφος βρήκε έναν ακόμα ιδιότροπο, αλλά ταλαντούχο ηθοποιό. Το Χόλιγουντ τον καθιέρωσε ως το πρότυπο του ευαίσθητου και προβληματισμένου νεαρού, που αγωνίζεται να σπάσει τα δεσμά της ψυχής του. Το κοινό ταυτίστηκε με τον επαναστάτη των εφηβικών του χρόνων. Ο κινηματογράφος θα πλάσει ένα είδωλο που έχει ραγίσει. 

Τα παιδικά χρόνια

Το Μάριον ήταν μια μικρή βιομηχανική πόλη, 50 μίλια βόρεια της Ινδιανάπολις. Εκεί γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου του 1931, ο Τζέιμς Μπάιρον Ντιν. Η Μίλντρεντ Γουίλσον χάρισε στο παιδί της το όνομα του γιατρού που την ξεγέννησε και ως μεσαίο όνομα, έδωσε αυτό του αγαπημένου της ποιητή, του Μπάιρον. Η μητέρα του ήθελε να του δώσει πολλά περισσότερα από την μικροαστική καταγωγή τους. Του διάβαζε, του αγόρασε βιολί, τον ενθάρρυνε να ασχοληθεί με το χορό.

Ο άντρας της, ο οδοντοτεχνίτης Ουίντον Ντιν, δεν θα βρει ποτέ τον τρόπο να επικοινωνήσει με τον γιο του, πράγμα που θα άνοιγε μια βαθιά πληγή στη ψυχή του αγοριού, μια πληγή που θα μετέφερε και στους ρόλους του, ειδικά σε εκείνον που ερμήνευσε στα "Ανατολικά της Εδέμ".

 

Όταν ο Τζίμι έγινε έξι χρόνων, ο πατέρας του πήρε μετάθεση από την Ιντιάνα σε νοσοκομείο του Λος Άντζελες και η οικογένεια εγκαταστάθηκε σε ένα μικρό σπίτι στη Σάντα Μόνικα. Το 1940, η μητέρα του πεθαίνει από καρκίνο. Επέστρεψε στην Ιντιάνα, μαζί με το σφραγισμένο φέρετρό της. Δέκα μίλια νότια από τη γενέτειρα του, θα μείνει μαζί με τους θείους του και θα μεγαλώσει κάνοντας αγροτικές δουλειές. Όταν οι Ουίνσλοου θα αποκτήσουν γιο, ο Τζίμι θα νιώσει για δεύτερη φορά παρατημένος και αρχίζει να βρίσκει διέξοδο στην ταχύτητα παραβλέποντας τον μεγάλο του μειονέκτημα που δεν ήταν άλλο από την μυωπία του.

Το Θέατρο

 

Στο τέλος της σχολικής χρονιάς, ο Τζίμι γράφεται στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. Για να ικανοποιήσει την επιθυμία του πατέρα του, επιλέγει το Δίκαιο ως κύριες σπουδές και το Θέατρο ως δευτερεύουσες. Παραμελεί τα μαθήματά του, αλλά προσλαμβάνει ως μάνατζερ, την Ιζαμπέλ Ντρέσμερ. Η πρώτη δουλειά που του κλείνει είναι για ένα τηλεοπτικό διαφημιστικό της Pepsi Cola. Συχνάζει στο θεατρικό εργαστήρι που έχει ιδρύσει ο ηθοποιός Τζέιμς Γουίτμορ. Χάρη σε έναν καινούριο φίλο του, τον Τεντ Έιβερι, εμφανίζεται σε ένα πολεμικό φιλμ του Σάμιουελ Φούλερ (έχοντας να πει μόνο μια ατάκα πέντε λέξεων: "επιστρέφει ένας στρατιώτης της οπισθοφυλακής"), σε μια κωμωδία με τον Ντιν Μάρτιν και τον Τζέρι Λιούις και σε ένα μελόδραμα του Ντάγκλας Σερκ με τον Ροκ Χάτσον.

 

Ο Τζέιμς Γουίτμορ θα τον συμβουλέψει να πάει στη Νέα Υόρκη, προκειμένου να σπουδάσει στο Άκτορς Στούντιο, το εργαστήρι που μόλις είχε γίνει γνωστό από το ξεπέταγμα του Μάρλον Μπράντο. Ο Ντιν πηγαίνει. Θα πάρει έναν πρώτο ρόλο στο ραδιόφωνο και θα εμφανιστεί σε πέντε τηλεταινίες πάντα με την βοήθεια της Ντρέσμερ. Συνεχώς προσπαθεί να ανοίξει την πόρτα του Άκτορς Στούντιο. Το καταφέρνει τον Μάιο του 1952. Μπροστά στον Λι Στράσμπεργκ, του πιο ιδιότροπου δασκάλου, ο Τζίμι θα αυτοσχεδιάσει και εντυπωσιάσει...

 

Έτσι αρχίζει να εμφανίζεται σε διάφορες τηλεοπτικές σειρές, ο μισθός του θα αριθμεί διακόσια με τριακόσια δολάρια την τηλεταινία. Κυκλοφορεί με διαφορετικές συνοδούς αν και οι βιογράφοι του δεν αποκρύπτουν το ενδεχόμενο μιας κρυφής ομοφυλοφιλίας. Στο βιβλίο "Ο έκπτωτος άγγελος" του Bertrand Meyer - Stabley (Εκδόσεις Ηλέκτρα), αφήνεται να εννοηθεί πως ο Τζέιμς Ντιν ήταν αμφισεξουαλικός. Και στη μυθιστορηματική βιογραφία του ηθοποιού "Τhe immortal" (Ο Αθάνατος), ο Γουόλτερ Ρος διηγείται πως εκείνη την εποχή μια φιλενάδα του Ντιν, φτάνοντας ένα πρωί στο σπίτι του, τον βρήκε στο κρεβάτι με έναν άντρα.

Η οντισιόν που του άλλαξε την ζωή

Σε κάστινγκ μαζί με τον μόνιμο αντίπαλό του, Πολ Νιούμαν τον Δεκέμβριος του 1953, για το φιλμ "Στην κραυγή της μάχης" ο Ντιν απορρίπτεται. Αλλά η απόρριψη τού ανοίγει μια άλλη πόρτα. Στο διπλανό στούντιο, ο σκηνοθέτης Ελία Καζάν και ο σεναριογράφος Πολ Όσμπορν προετοιμάζουν την παραγωγή του "Ανατολικά της Εδέμ". Ο Όσμπορν που έχει δει την οντισιόν του Ντιν προτείνει στον Καζάν να τον δοκιμάσει. Τον Φεβρουάριο του 1954, ο Ντιν δέχεται να γυρίσει ένα δοκιμαστικό για την Warner. Όλα πάνε καλά, το "Ανατολικά της Εδέμ" βγαίνει στις αίθουσες τον Μάρτιο του 1955. Ο Ντιν γίνεται διάσημος.

 

Καθώς οι κριτικές τον αποθεώνουν ως τη μεγαλύτερη ανακάλυψη του Χόλιγουντ μετά από τον Μάρλον Μπράντο, εκείνος υιοθετεί το στιλ του προτύπου του, βρίσκοντας διέξοδο στην άσφαλτο με την  μηχανή του και φορώντας το δερμάτινο που ο Μπράντο είχε κάνει μόδα με την ταινία "Ο ατίθασος".

 

Το "Επαναστάτης χωρίς αιτία" ανοίγει τον Οκτώβριο και ο "Γίγας" τον Νοέμβριο. Στις 29 Σεπτεμβρίου ο Ντιν υπογράφει συμβόλαιο για να ερμηνεύσει τον μποξέρ Ρόκι Γκαρσιάνο στην ταινία "Εμείς οι ζωντανοί"…

 

Την επόμενη μέρα φεύγει για το ράλι Καρέρα Αμερικάνα, τρεις χιλιάδες χιλιόμετρα στον αυτοκινητόδρομο Παναμέρικαν μέσα από το Μεξικό, που ξεκινούσε την 1η Οκτωβρίου. Δεν θα φθάσει, όμως, ποτέ. Η σύγκρουση της Πόρσε με τον αριθμό 130 και την Φορντ ήταν μοιραία.

 

Η ταχύτητα του απαγορευτική για εκείνο το σημείο στη Βόρεια Καλιφόρνια. Είχε σπασμένη γνάθο, σπασμένους βραχίονες και διαλυμένο θώρακα. Ανάμεσα στα άμορφα συντρίμμια, θα βρεθεί μια εικόνα του Άγιου Χριστόφορου. Αυτό το φυλαχτό, είναι το απομεινάρι της μοναδικής αγάπης της ζωής του: του το είχε δώσει η Πιέρ Άντζελι όταν γύριζε την ταινία "Ανατολικά της Εδέμ".

 

Ο Τζέιμς Ντιν ήταν ο πρώτος ηθοποιός που κέρδισε υποψηφιότητα για τα βραβεία Οσκαρ μετά θάνατον και ο μοναδικός με δύο υποψηφιότητες ("Ανατολικά της Εδέμ" και "Γίγας") χωρίς να βρίσκεται εν ζωή.