Ο απόστολος της ρέγκε και του ρασταφαρισμού πέθανε το 1981 σε ηλικία 36 ετών, από καρκίνο, χωρίς όμως να έχει οργανώσει τη διαδοχή του. Και μέχρι το 1995 όταν επιτέλους βγήκε μια δικαστική απόφαση που έβαζε σε τάξη τα πράγματα, οι συγκρούσεις μεταξύ των μουσικών του, των παραγωγών και των μελών της εκτεταμένης οικογένειας Μάρλεϊ ήταν πολύ βίαιες, μερικές πληγές μάλιστα δεν έχουν επουλωθεί ακόμα.
Στις 19 Απριλίου 2012, στο λιμάνι του Κίνγκστον, πρωτεύουσα της Τζαμάικα, εμφανίστηκε μια τεράστια διαφημιστική αφίσα της Digicel (είναι τηλεφωνία της Καραϊβικής) με τη φωτογραφία του Μπομπ Μάρλεϊ και τη φράση «Η Τζαμάικα μετράει για μας. Μία χώρα, ένα δίκτυο, μια αγάπη», σλόγκαν το οποίο βεβαίως δεν αποτελεί μυστήριο για τους μυημένους στο έργο του τζαμαϊκανού μουσικού, αφού παραπέμπει κατευθείαν στο «One love» που ηχογράφησαν το 1977 ο Μπομπ Μάρλεϊ και οι Γουέιλερς.
Εκείνη την ημέρα έγινε στο Κίνγκστον και η παγκόσμια πρεμιέρα του «Marley»,ντοκιμαντέρ το οποίο γύρισε ο Κέβιν Μακ Ντόναλντ, με την έγκριση της οικογένειας του καλλιτέχνη. Η άδεια για τα γυρίσματα δόθηκε το 2011 μέσω του ιδρύματος Bob Marley Foundation που συνεργάζεται με την Digicel με στόχο «να κρατηθεί ζωντανή στο μυαλό των νέων ανθρώπων, η ανάμνηση του θρύλου της ρέγκε». Και η εταιρεία τηλεφωνίας πρόσφερε δωρεάν την προβολή στους κατοίκους της πόλης.
Τι θα σκεφτόταν όμως ο ίδιος ο Μάρλεϊ αν έβλεπε την τόσο εκτεταμένη εμπορική χρήση του ονόματος, της εικόνας και της τέχνης του;
Χαρισματικός και εμπνευσμένος, ο διάσημος τραγουδιστής, και χωρίς αμφιβολία το μεγαλύτερο μουσικό αστέρι από χώρα του τρίτου κόσμου, ήταν 36 ετών όταν πέθανε από καρκίνο του δέρματος το 1981. Και όπως συμβαίνει συνήθως, ότι έγινε μετά το θάνατό του ήταν απλά συνέχεια του χάους που επικρατούσε στη ζωή του. Ο Μάρλεϊ άφησε πίσω του ένα πλούσιο έργο, πολλούς συνεργάτες, μια μπερδεμένη ερωτική ζωή και μια μεγάλη οικογένεια με 11 παιδιά από έξι διαφορετικές σχέσεις σύν δύο ακόμη υιοθετημένα, όχι όμως και διαθήκη, γραπτή ή προφορική.
Το μοίρασμα λοιπόν της διόλου ευκαταφρόνητης περιουσίας του εξελίχθηκε σε μια από τις πιο βασανιστικές ιστορίες στον κόσμο της μουσικής. Οι πωλήσεις των δίσκων του Μπομπ Μάρλεϊ έχουν ξεπεράσει τα 25 εκατομμύρια – μόνο το άλμπουμ «Legend» έχει πουλήσει 12 εκ δίσκους- χωρίς να υπολογίσουμε τα έσοδα από τη χρήση του ονόματος. Σύμφωνα με το αμερικανικό περιοδικό Forbes, μέχρι το 2010, ο τραγουδιστής βρισκόταν στο «top ten» των αποθανόντων καλλιτεχνών με έσοδα περισσότερα από 6 εκ δολλάρια ετησίως, έπεσε όμως στην 13η θέση.
Ρίτα Μάρλεϊ
Το δικαστικό ξεκαθάρισμα της κληρονομιάς κράτησε περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια, στη διάρκεια των οποίων συνέβησαν πολλά δράματα και βίαιες διαμάχες μεταξύ των δικαιούχων. Στην πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ πάντως οι κληρονόμοι εμφανίστηκαν φαινομενικά ενωμένοι. Η Ρίτα Μάρλεϊ, παλιά τραγουδίστρια των Γουέιλερς, χήρα του Μπομπ και μοναδική νόμιμη σύζυγός του, έφθασε στην Τζακάρτα από τη Γκάνα όπου ζει έξι μήνες το χρόνο σε ένα τεράστιο αγρόκτημα.
Σεντέλα Μάρλεϊ
Η Σεντέλα, κόρη του Μπομπ και της Ρίτα (γεννήθηκε το 1967), ήρθε από το Μαϊάμι όπου διευθύνει μια εταιρεία ενδυμάτων (αυτή σχεδίασε και τις στολές των Τζαμαϊκανών αθλητών που πήραν μέρους στους Ολυμπιακούς του Λονδίνου). Επίσης μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο που έπαθε η μητέρα της το 2010 η Σεντέλα και ο αδελφός της Ζίγκι έχουν αναλάβει το ίδρυμα «56 Hope Road» για την προστασία της εικόνας του πατέρα τους. Τέλος ήρθε και ο 40χρονος Ρόαν, γιος του Μπομπ και της Τζάνετ Χαντ -υιοθετήθηκε από τη Ρίτα όταν ήταν μωρό- πρώην ποδοσφαιριστής που μοιράζει τη ζωή του ανάμεσα στη Βραζιλία και τη Τζαμάικα.
Κρις Μπλάκγουελ
Παρόντες ήταν επίσης και μερικοί από τους πρωταγωνιστές της σύντομης πλην όμως πολύ σημαντικής καριέρας του Μπομπ Μάρλεϊ. Πρώτος και καλύτερος ο 75χρονος παραγωγός Κρις Μπλάκγουελ ιδρυτής της δισκογραφικής εταιρείας Island Records, αλλά και ο αντίπαλός του, ο Αμερικανός Ντάνι Σιμς της JAD Records, και βέβαια ο Αλαν «Σκιλ» Κόουλ, επαγγελματίας ποδοσφαιριστής πριν γίνει μάνατζερ του Μάρλεϊ.Δεν εμφανίστηκε όμως ούτε ένας από τους μουσικούς του συγκροτήματος που έκανε τον Μπομπ Μάρλεϊ διάσημο. Ο τραγουδιστής και κιθαρίστας Πίτερ Τος δολοφονήθηκε το 1987 στο Κίνγκστον κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες. Ο μπασίστας Αστον Μπάρετ -ο λεγόμενος και «Πάτερ Φαμίλιας» (Family Man) λόγω των πολυάριθμων απογόνων του- έλειπε σε «ταξίδι», ο Μπάνι Γουέιλερ, ο παιδικός φίλος του Μάρλεϊ ο οποίος έδωσε και το όνομά του στο συγκρότημα, είναι άφαντος ενώ ο πιανίστας Τάιρον Ντάουνι, έμεινε στη Γαλλία όπου ζει εδώ και δεκαπέντε χρόνια.
Bob Marley and The Wailers
Παρά την εορταστική ατμόσφαιρα, λοιπόν, πίσω από την επανένωση των κληρονόμων κρύβονται σκοτεινές αντιπαλότητες, που γεννήθηκαν από το απίθανο χάος το οποίο κυριαρχούσε τόσο στην επαγγελματική όσο και στην προσωπική ζωή του Μπομπ Μάρλεϊ. Οι συνεργάτες του, μάνατζερ και παραγωγοί ήταν μάλλον σκοτεινοί τύποι, ο ίδιος αρνήθηκε να «παίξει» σύμφωνα με τους δυτικούς κανόνες και έφυγε από τη ζωή χωρίς να τακτοποιήσει τίποτα, όπως άλλωστε έκανε πάντα.
ΜΕΙΝΕ Ή ΦΥΓΕ
Τα πάντα γινόντουσαν μεταξύ «αδελφών» και οι περισσότερες από τις ηχογραφήσεις του ήταν ανεπίσημες. Ο Μάρλεϊ κράταγε τα μισά από τα λεφτά που κέρδιζαν και μοίραζε τα υπόλοιπα στους μουσικούς του. Με τα λεφτά όλων εξάλλου έκανε τη δική του δισκογραφική εταιρεία. Ακούγεται απίστευτο και όμως ποτέ δεν υπέγραφε συμβόλαια ή κάποιο συμφωνητικό. Και όταν εκείνος πέθανε πολλοί από τους μουσικούς του κατέληξαν πάμπτωχοι. Κάποιοι από αυτούς αποφάσισαν να προσφύγουν στη δικαιοσύνη έναντίον της οικογένειας Μάρλεϊ.
Όχι όμως και ο Τάιρον Ντάουνι, που ήταν συνεχώς δίπλα στον Μπομπ Μάρλεϊ από 13 ετών. Παρ’όλα αυτά εκφράζει την πίκρα του μιλώντας στη Monde: «Ο Μπομπ είχε συμβόλαιο με τον Κρις Μπλακγουέλ, γιατί όχι κι εμείς; Ήταν πολύ έξυπνος, όπως όλοι οι σταρ που λένε: «Εγώ είμαι ο βασιλιάς κι εσείς μου ανήκετε. Και ή το δεχόσαστε ή φεύγετε». Οσο ζούσε βέβαια δεν υπήρχε πρόβλημα. Αν χρειαζόμουν ένα σπίτι για τη μάνα μου ή ένα αυτοκίνητο μού έδινε αμέσως μια επιταγή»
Ο Ντάουνι νιώθει πολύ απογοητευμένος, «Ο,τι είχατε συμφωνήσει με τον Μπομπ, πέθανε μαζί του» του δήλωσε η χήρα μία ημέρα μετά την κηδεία και στα παιδιά της ότι οι Γουέιλερς ήταν παράσιτα που ήθελαν να αρπάξουν την κληρονομιά τους. Και ο Κρις Μπλάκγουελ, που ήταν παρών, πρόσθεσε: «Ο Μπομπ Μάρλεϊ και οι Γουέιλερς ήταν σαν μια φωτογραφία. Ο Μπομπ ήταν το θέμα και οι Γουέιλερς το κάδρο. Ο Μπομπ πέθανε, οπότε το κάδρο είναι πλέον άχρηστο.»
Ο λευκός Μπλάκγουελ ήταν φίλος του μιγά Μάρλεϊ που γεννήθηκε από πατέρα λευκό και μαύρη μητέρα, δεν κατάφερε όμως να κερδίσει την εμπιστοσύνη του Πίτερ Τος και του Μπάνι Γουέιλερ. Πράγματι σε μια χώρα όπου η δουλεία έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια, οι εντάσεις μεταξύ μαύρων και λευκών δεν ήταν ασήμαντες. Γεννημένος στο Λονδίνο, ο Μπλάκγουελ πέρασε την εφηβεία του στην Τζαμάικα. Η μητέρα του, πρώην μούσα του Ίαν Φλέμινγκ, ήταν απόγονος μιας από τις πλουσιότερες οικογένειες του νησιού, που έκανε τεράστια περιουσία καλλιεργώντας ζαχαροκάλαμο και παράγοντας το ρούμι Appleton. Το 1962, μετά την ανεξαρτησία της Τζαμάϊκα, μετακόμισε στο Λονδίνο, όπου θα έκανε διάσημους τους Τζαμαϊκανούς μουσικούς, αλλά και καλλιτέχνες όπως οι Τζέθρο Ταλ και ο Κατ Στίβενς.
Όταν υπέγραψαν, όμως, το συμβόλαιο ο Μπομπ «ξέχασε» να πει στον Μπλάκγουελ ότι είχε ήδη άλλο ένα με τον Ντάνι Σιμς πράγμα που στη συνέχεια θα δημιουργούσε μεγάλες προστριβές. «Ο Μπομπ ήταν ένας νεαρός αγράμματος καλλιτέχνης. Κάποιοι άρπαξαν την ευκαιρία να τον εκμεταλλευτούν. Όταν όμως έχεις να κάνεις με γκάνγκστερ πρέπει να είσαι καλύτερος γκάνγκστερ από αυτούς» λέει ο φίλος του φωτογράφος Νέβιλ Γκάρικ.
Γιατί όμως ο Μπομπ Μάρλεϊ, δεν άφησε διαθήκη; Για να «δοκιμάσει» το περιβάλλον του, όπως ισχυρίζεται ο Νέβιλ Γκάρικ; Εξ αιτίας της φιλοσοφίας του ρασταφάρι;
Επειδή δεν ήθελε να αντιμετωπίσει τον επερχόμενο θάνατό του ή μήπως εξ αιτίας των χειρισμών του περιβάλλοντός του, όπως ισχυρίζεται ο Αλαν «Σκιλ» Κόουλ; «Δεν του έφερναν τα χαρτιά που ζητούσε, αρνήθηκε λοιπόν να υπογράψει οτιδήποτε άλλο. Ηθελε να βάλει το όνομα των παιδιών του αλλά οι επισκέπτες του είχαν άλλα σχέδια. Ημουν εκεί και τα συζητούσαμε όταν έφευγαν» λέει ο Κόουλ.
Η Ρίτα Μάρλεϊ κατηγορήθηκε για μια πλαστή διαθήκη που παρουσίασε σύμφωνα με την οποία ήταν η μοναδική κληρονόμος του τραγουδιστή. Τελικά η Ρίτα γλύτωσε τη φυλακή και η περιουσία των 30 εκ δολαρίων (25 εκ ευρώ) πέρασε στη τζαμαϊκανή τράπεζα Mutual Security Merchant Bank, η οποία επρόκειτο να τη βγάλει σε δημοπρασία με τιμή εκκίνησης, μόλις 8 εκ δολάρια, χρήματα που όμως δεν διέθετε η οικογένεια. Η χήρα του Μπομπ έγραψε στον Μάικλ Τζάκσον και στον Στίβι Γουόντερ αλλά δεν της απάντησαν ποτέ. Τελικά, ο Μπλάκγουελ της δάνεισε τα χρήματα με αντάλλαγμα το 25% των δικαιωμάτων.
Η Ρίτα ισχυρίζεται επίσης ότι όλα τα παιδιά του Μπομπ είναι και δικά της, τα πράγματα όμως δεν είναι ακριβώς έτσι. Για παράδειγμα, η Σίντι Μπρέικσπιρ, Μις Κόσμος 1976, μεγάλος έρωτας του Μάρλεϊ και μητέρα του Νταμιαν, του τελευταίου παιδιού του, χρειάστηκε να παλέψει χρόνια μέχρι να καταφέρει να θεωρηθεί και ο γιος της κληρονόμος του.
Το 2007, οι κληρονόμοι διαπίστωσαν ένα έλλειμμα ύψους 600 εκ δολαρίων από παράνομες πωλήσεις προϊόντων που εκμεταλλεύονται το όνομα και το έργο του Μπομπ Μάρλεϊ. Ακόμη και ο ετεροθαλής αδελφός του, ο Ρίτσαρντ Μπούκερ θέλησε να κάνει ένα «Φεστιβάλ Μπομπ Μάρλεϊ» χωρίς την έγκριση του «56 Hope Road».
«Για να δώσουμε άδεια σε κάποιο προϊόν πρέπει να είναι οικολογικό, ποιοτικό και ο παραγωγός του να συμπεριφέρεται καλά στο προσωπικό» δηλώνει ο Ρόν Μάρλεϊ, εκπρόσωπος δημοσίων σχέσεων της οικογένειας, ο οποίος παράγει βιολογικό καφέ σε ένα κτήμα 50 στρεμμάτων στα Blue Mountains της Τζαμάϊκα. Μέσα στο κτήμα, ο αδελφός του Ζίγκι έχτισε ένα δημοτικό σχολείο για τα παιδιά της περιοχής.
Marley resort & Spa στις Μπαχάμες
Από την άλλη πλευρά όμως και προς μεγάλη απογοήτευση πολλών φαν του τραγουδιστή, η Στέφανι, μια από τις δύο κόρες της Ρίτα που υιοθέτησε ο Μπομπ, έχει μετατρέψει μια παλιά ιδιοκτησία του πατριού της στις Μπαχάμες σε σπα και θέρετρο διακοπών. «Δημιουργεί θέσεις εργασίας» την υπερασπίζεται ο Ρον.
Οι γιοι του Μπομπ Μάρλεϊ
Τα έσοδα πάντως από μερικά εμπορικά προϊόντα με το όνομα Μάρλεϊ διατίθενται στο φιλανθρωπικό ίδρυμα «One Love» που δημιούργησαν τα παιδιά του. «Δεν ανήκουμε στον τύπο του ανθρώπων που μοστράρουν τα πλούτη τους. Δεν έχουμε ακριβά αυτοκίνητα ούτε σπίτια που βγάζουν μάτι. Είμαστε ακριβώς όπως εκείνος. Βοηθάμε όσους δεν έχουν να φάνε, ούτε μια στέγη πάνω από το κεφάλι τους. Και το θέμα είναι να το κάνεις αυτό με τρόπο ηθικό.» Ηθικά μεν και σύμφωνα με τους ναι, αλλά όσο για το πνεύμα…
Οι Ομπάμα με τη Ρίτα και τον γιο της Ζίγκι Μάρλεϊ στις Μπαχάμες
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
1945 Στις 6 Φεβρουαρίου γεννιέται ο Μπομπ Μάρλεϊ στο Nine Miles (Τζαμάικα).
1962 Ηχογραφεί το πρώτο του τραγούδι, «Judge Not» με παραγωγό τον Λέσλι Κονγκ της δισκογραφικής εταιρείας Beverley.
1963 Δημιουργείται το συγκρότητα Wailers, με τους Μπάνι Γουέιλερ, Πίτερ Τος και Τζούνιορ Μπρέιθγουαϊάιτ.
1965 Το συγκρότημα γνωρίζει κάποια επιτυχία υπό την καθοδήγηση του παραγωγού Σερ Κοχσόουν με το άλμπουμ «The Wailing Wailers»
1966. Γάμος με τη Ρίτα Αντερσον και αναχώρηση για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
1968 Contrat d’exclusivité avec le producteur Danny Sims, du label JAD Records. Αποκλειστικό συμβόλαιο με τον παραγωγό Ντάνι Σιμς της εταιρείας JAD Records.
1969 Ο Μπομπ Μάρλεϊ ιδρύει τη δική του δισκογραφική εταιρεία «Tuff Gong».
1971 Γνωριμία με τον Κρις Μπλάκγουελ, ιδρυτή της δισκογραφικής «Island Records».
1973 Κυκλοφορούν οι επιτυχίες του «Catch a Fire» και «Burnin ‘».
1975 Γίνεται στο Λονδίνο η ηχογράφηση του άλμπουμ «Live!», στο οποίο περιλαμβάνεται και η επιτυχία «No Woman No Cry».
1977 Μετά από μια απόπειρα δολοφονίας στην Τζαμάικα, φεύγει εξόριστος στο Λονδίνο. Ανακαλύπτει ότι πάσχει από καρκίνο του δέρματος, αλλά αρνείται την αφαίρεση του άρρωστου τμήματος.
1978 Θριαμβευτική περιοδεία στην Τζαμάικα. Ηχογραφούνται τα άλμπουμ «Babylon by Bus» και «Survival».
Fin 1980 Στα τέλη του έτους, νοσηλεύεται σε κλινική της Βαυαρίας σε μια προσπάθεια να αναχαιτίσει τον καρκίνο.
1981 Αν και επαναπατρίστηκε επειγόντως στην Τζαμάικα, όπου ήθελε να τελειώσει τις μέρες του, πέθανε 11 Μαΐου καθ ‘οδόν προς Μαϊάμι (Φλόριντα)